امام جواد علیه السلام فرمودند:

اَهلُ المعروفِ اِلی اِصطِناعِهِ اَحوَجُ مِن اَهلِ الحاجَةِ اِلَیه، لِأنَّ لَهُم اَجرُهُ وَ فَخرُهُ وَ ذِکرُهُ، فَمَهما إصطَنَعَ الرَّجُلُ مِن مَعروفٍ فَإنَّما یَبدَاُ فیهِ بِنَفسِهِ؛

اهل نیکی، به نیکی کردن محتاج ترند از نیازمندان، چرا که پاداش و افتخار و آوازه ی آن برای نیکوکاران است. پس هر گاه یک شخص، کار نیکی کرد، ‌همانا ابتدا به خودش نیکی کرده است.

بحارالأنوار، ج 75، ص 79

«معروف» در این حدیث به معنای نیکی و احسان است.
در روایات است که یکی از درهای بهشت «باب المعروف» نام دارد که اهل احسان و نیکوکاری از آن به بهشت وارد می شوند.
وقتی نیکی انجام می گیرد، دو نفر از آن برخوردار می شوند:
یکی نیازمندانی که مورد احسان قرار می گیرند.
دیگری احسان کنندگانی که از دارایی شان به نیازمندان می بخشند و برای خود، ‌نام نیک و اجر بی حساب و پاداش اخروی ذخیره می سازند.
چه کسی به این نیکی نیازمندتر است؟ نیکوکار، یا نیازمند؟
امام در این حدیث، به نتایج دنیوی و اخروی احسان که به شخص نیکوکار بر می گردد، اشاره دارد. پس آن که به نیازمندان کمک می کند، نباید انتظار تشکّر دیگران را داشته باشد، ‌زیرا در واقع به خودش نیکی کرده است. این مضمون در آیه «إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِکُمْ »(1) نیز آمده است؛ یعنی «اگر نیکی کنید، به خودتان نیکی کرده اید».
دنیا، دنیای کنش و واکنش است؛ یعنی هم خوبیها به خود انسان برمی گردد، هم بدیها. فرصتها را از دست ندهیم.

پی نوشت:
1. اسراء(17)آیه 7.
منبع: حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، ‌چاپ اول (1391)

امام حسن عسکری علیه السلام فرمودند:

اَوْرَعُ النّاسِ منْ وَقَفَ عندَ الشُّهبةِ، اعبَدُ الناسِ مَنْ اقامَ علی الفَرائضِ، اَزْهدُ النّاسِ منْ ترکَ الحرامَ؛

پارساترین مردم کسی است که هنگام برخورد با شبهه و مشتبه، توقف کند، ‌عابدترین مردم کسی است که واجبات را انجام دهد. زاهدترین مردم کسی است که از حرام چشم بپوشد.

تحف العقول، ص 489.

مهمترین رکن پارسایی و تقوا، «بندگیِ خدا» است.
مقام بندگی کسی بالاتر است که فرمانبردارتر باشد و به آنچه «امر» شده عمل و از آنچه «نهی شده» پرهیز کند. آنچه را هم که نمی داند حلال است یا حرام، احتیاطاً ترک کند و به تعبیر دیگر، در برخورد با آنچه «مشتبه» است، توقف کند.
آن که بی پروا وارد کاری می شود که ابعاد آن برایش روشن نیست، پارسا و پرهیزگار نیست.
کسی که در انجام واجبات و تکالیف شرعی سستی می کند، خداپرست و عابد واقعی نیست.
کسی که از حرام، پروا و پرهیزی ندارد، نمی تواند ادعای زهد داشته باشد.
پس عرفان ناب و صحیح، حرکت در خط طاعت خدا و دوری از دنیازدگی و رعایت حلال و حرام الهی است.
هرکسی را نتوان گفت که صاحب نظر است
عشق بازی دگر و نفس پرستی دگر است
برای یک بنده راستین، هیچ چیز مهم تر از تأمین رضای مولایش نیست.
کسی به رضایت حق می رسد که از هوای نفس پیروی نکند و اگر جایی سر دو راهی «خدا- نفس» قرار گرفت، خواسته خدا را ترجیح دهد. این اساس تقواست. چنان که امام علی علیه السلام فرموده است:
«الورعُ اساس التّقوی» (1)
«اساس و پایه تقوا، ورع و پارسایی است».

پی نوشت:
1.غررالحکم، ج1،‌ص 278.
منبع: حکمت های عسکری (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام حسن عسکری علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1391)

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:

إنّ الرّجل لیحرم الرّزق بالذّنب یصیبه و لا یردّ القدر إلّا الدّعاء و لا یزید فی العمر إلا البرّ؛

انسان به سبب گناه از روزى محتوم محروم ماند و تقدیر جز به دعا برنگردد و عمر جز به نیکوکارى دراز نشود.

نهج الفصاحه